Een van de bekendste en grootste export producten in Japan is thee. Veel mensen denken hierbij aan groene thee, of soms iets specifieker, matcha. Maar er zijn veel verschillende soorten Japanse thee. In dit artikel kun je meer lezen over al deze verschillende soorten thee.
Thee plant
Je zou denken dat er verschillende thee planten zijn, met verschillende kleurtjes bladeren die verschillende thee soorten leveren. Dit is echter niet hoe het werkt. Bijna alle thee soorten komen van dezelfde soort: de theeplant. Hoewel deze plant haar oorsprong vindt in Zuid-Oost Azië, wordt deze tegenwoordig over heel de wereld verbouwd.
Hoewel er maar een thee plant is, en het type thee wordt bepaald door de bewerkingsmethode, zijn er natuurlijk wel verschillen binnen een thee type. Dit kan afhangen van subtiele verschillen in de versie van de plant die verbouwd wordt, de grond of het klimaat. Een van de oudste, en nog steeds een van de beste, regio’s voor de productie van Japanse thee is Uji, een regio net ten zuiden van Kyoto.
Zwarte thee
Van oudsher is zwarte thee de bekendste en meest populaire vorm van thee in de westerse wereld. Het werd vanuit India door de Britten naar Engeland gebracht. De populariteit van deze specifieke thee soort had er waarschijnlijk iets mee te maken dat deze lang houdbaar is. Dit was een belangrijk voordeel in de tijd dat de goederen enkele maanden op zee vervoerd moesten worden.
Na het oogsten worden de blaadjes geoxideerd (een proces wat ten onrechte ook fermenteren wordt genoemd) en daarna gedroogd. De oxidatie zorgt voor de sterke smaak die zwarte thee van zichzelf heeft. Wij noemen de thee zwart in verband met de kleur van de blaadjes. Daarnaast zijn er verschillende gebieden waar thee vandaan kan komen, welke hun naam dan lenen aan de thee. Bekend zijn onder andere Darjeeling in India en Ceylon thee uit Sri Lanka (Ceylon is de ouderwetse naam voor Sri Lanka).
In veel Aziatische landen staat deze thee bekend als “rode thee” in verband met de kleur van de vloeistof. Dit is ook in Japan het geval, waar de thee kocha heet. Met rode thee wordt in het westen vaak rooibos bedoeld, daarover later meer. Hoewel kocha ontzettend populair is als drank wordt zwarte thee nauwelijks geproduceerd in Japan. Dit heeft er waarschijnlijk mee te maken dat je goede zwarte thee kunt maken van matige theeblaadjes. De Japanse thee bladeren zijn wat dat betreft van een te hoge kwaliteit en worden daarom alleen voor groene thee gebruikt.
Oolongcha
Letterlijk “zwarte draak thee”. Is eigenlijk geen Japanse thee soort, maar Chinees. Is vergeleken bij zwarte thee licht geoxideerd. De blaadjes vormen zwarte sliertjes, wat waarschijnlijk de naam verklaart. In de oosterse mythologie is een draak meer slangvormig met poten, en kennelijk deden de slierten blaadjes hieraan denken. Is behoorlijk populair in Japan. Heeft een wat fruitige smaak.
Witte thee
Aan het andere uiterste van het spectrum vinden we witte thee. Witte thee staat erom bekend dat het bijna geen behandeling ondergaat. Welke behandeling het wèl ondergaat zijn de meningen over verdeeld. De consensus is dat het om uiterst jonge blaadjes gaat (soms zelfs de ongeopende bladknoppen), welke enkel gedroogd worden.
De resulterende thee drank is licht gelig en smaakt bloemig. De thee is kostbaar en zeker in het westen zeldzaam. Het wordt vooral in China verbouwd en behoort niet tot het standaard Japanse thee assortiment.
Groene thee
Groene thee zit qua bewerking tussen zwarte en witte thee in. Het is verreweg de meest populaire Japanse thee in binnen en buitenland. Officieel heet de thee in het Japans ryokucha, letterlijk “groene thee”. In de praktijk spreekt men echter meestal over ocha (o is hierbij hetzelfde eervolle voorzetsel als bij bijvoorbeeld O’Sensei). Groene thee wordt gemaakt door de jonge bladeren na het plukken te verhitten.
Japanse groene thee wordt gestoomd en is daardoor iets zoeter en “grassiger”. Chinese groene thee wordt verhit in een pan. Na het verhitten worden de blaadjes gedroogd en “gerold” tot de vorm die wij kopen in de winkel. In de loop der jaren zijn er veel gezondheidsclaims gedaan over de werking van groene thee, onder andere dankzij het hoge aantal anti-oxidanten. Het beeld van groene thee als gezonde drank is niet in de laatste plaats ontstaan omdat Japanners betrekkelijk gezond oud worden. Er is tot op heden geen bewijs gevonden voor deze claims, al zijn er wel bemoedigende onderzoeksresultaten. Het ontbreken van hard bewijs is misschien wel het grote aantal verschillende soorten Japanse thee. Wat in ieder geval duidelijk is, is dat het niet-drinken van fris en andere zoete dranken gezond is. En dat wordt een stuk makkelijker wanneer je beschikt over lekkere thee.
Er zijn zoveel verschillende soorten groene thee dat dit een artikel op zich zou kunnen zijn, maar hieronder staan de meest populaire uitgelegd.
Verschillende kwaliteiten groene thee
Gyokuro – “jade dauw” – De duurste Japanse thee soort. De laatste drie weken voor de oogst worden de blaadjes in de schaduw gehouden, waardoor de thee extra zoet wordt. In principe is deze thee handgeplukt. Daarna wordt de thee, net als alle andere soorten, opgerold. De naam duidt op de vaal groene kleur van de drank.
Kabuse – “bedekte thee” – Lijkt op Gyokuro, maar de thee planten worden korter in de schaduw gehouden, meestal slechts een week. Daarmee is de thee makkelijker te produceren dan Gyokuro en wat betaalbaarder. Ook deze thee is meestal handgeplukt. De thee smaakt wat milder dan de normale sencha.
Sencha – “gebraden thee” – Met afstand de populairste Japanse thee soort. Vaak machinaal geproduceerd, wat met de Japanse kwaliteitsstandaard bepaald geen ramp is. De thee planten kunnen 3 tot zelfs 4 keer per jaar geoogst worden, wat zorgt voor een kwaliteitsverschil binnen de categorie sencha. Door het oppotten van voedingsstoffen in de winter zijn de eerste blaadjes het beste, deze heten shincha (“nieuwe thee”), de thee die daarna geoogst wordt wordt aangeduid als ~bancha (“~e oogst thee”).
Bewerkte groene thee
Hoewel alle groene thee bewerkt is, zijn sommige thee soorten meer bewerkt dan andere. Dit maakt ze niet perse minder, maar geeft ze wel andere eigenschappen.
Kukicha – “twijg thee” – Een specifiek soort sencha waarbij vooral de twijgjes in het thee water belanden. Heeft een extra frisse, grassige smaak. Opvallend is dat deze thee soort onderdeel is van de macrobiotische dieetvoorschriften.
Houjicha – “geroosterder thee” – Is precies dat – geroosterde groene thee blaadjes. Door het lage cafeïne gehalte wat bereikt wordt tijdens het roosteren is het een erg populaire Japanse thee soort voor ouderen en kinderen. Ook wordt het veel gedronken laat op de avond. Omdat de kwaliteit van de blaadjes minder uitmaakt wordt hier vaak de laatste oogst voor gebruikt. Kan ook gemaakt worden met de twijgjes, net als bij kukicha. Heeft een zoetige, caramel-achtige smaak.
Genmaicha – “zilvervliesrijst thee” – Allemansvriend onder de Japanse thee. Wordt gemaakt door geroosterde zilvervliesrijst (bijna overal ter wereld bekend als “bruine rijst”) toe te voegen aan sencha blaadjes. Door de rijst bevat het iets meer calorieën en voedingsstoffen dan gewone thee en wordt daarom vaak gedronken om vasten periodes te overbruggen. Heeft een warme, notige, smaak.
Matcha
De meest unieke thee op de lijst en misschien wel ter wereld. Waar de andere Japanse thee soorten worden gemaakt door het laten trekken van theeblaadjes in heet water, wordt matcha gemaakt met een poeder. Matcha betekent dan ook letterlijk “poeder thee”.
Matcha begint als Gyokuro – thee die minstens 3 weken in schaduw gegroeid heeft. De thee wordt echter niet opgerold maar los te drogen gelegd. Het resultaat noemt men Tencha – “te malen thee”. Daarna worden de nerven en stammetjes verwijderd en worden de blaadjes met stenen vermalen tot matcha poeder.
Traditioneel wordt matcha gebruikt in een Japanse thee ceremonie. Al snel had men door dat het ook lekker was om het te mengen met andere voedingsmiddelen – mochi (cake van rijst met een hoog glutengehalte) en soba (boekweit noedels). Toen ijs aan populariteit won in Japan was ook dat een logische partner. Tegenwoordig kun je zo’n beetje alles vinden in matcha smaak, zoals chocolade en andere snoepjes. Over het aanmaken van matcha kun je meer lezen op onze pagina over de Japanse theeceremonie.
Rooibos thee
Eigenlijk geen echte thee, maar vanwege de populariteit (ook in Japan) toch maar op de lijst. Wordt van een heel andere plant gemaakt, maar met een vergelijkbaar productieproces als bij de andere theesoorten. Veruit de meeste rooibos thee is geoxideerd net als zwarte thee, maar er bestaat ook een soort “groene rooibos thee”, welke niet geoxideerd is. Rooibos thee heeft een warme, aardse smaak.
Hoewel thee haar oorsprong niet vindt in Japan, hebben de Japanners thee wel tot een eigen, ongekende, hoogte weten te brengen. De Japanse thee cultuur is uitgebreid en overal terug te vinden in Japan. Hopelijk vinden ook de minder bekende Japanse thee soorten snel hun weg naar Nederland, zodat iedereen ervan kan genieten.