In menig dojo hoort men de termen “matte“, “hajime” en “yame” klinken. Net als met gaan staan en zitten zijn er ook bekende en veel gebruikte woorden voor “wachten”, “starten”en “stoppen”. Niet iedereen kent deze woorden even goed, en er worden veelvuldig fouten gemaakt door leraren.
Starten of beginnen – Hajime
Hajimeru (始める) is het Japanse woord voor “starten”. Zoals altijd eindigt de gebiedende wijs op een “e”, in dit geval wordt het hajime (始め). Naast “start!” betekent hajime ook “een begin” of “de eerste keer” (als zelfstandig naamwoord), al wordt het dan meestal met een ander karakter (初) geschreven. Hajime wordt vaak aan het begin van wedstrijden geroepen om aan te geven dat men mag beginnen. Binnen aikido kennen we geen wedstrijden, maar het zou bijvoorbeeld bij examens of sumo-worstelen gebruikt kunnen worden. Meestal kiest men echter voor het vrijblijvender douzo “ga je gang”.
Wachten – Matte
Matsu (待つ) betekent “wachten”. Hier is de gebiedende wijs matte (待って), wat “wacht” betekent. Dit wordt bij judo vaak gebruikt om het einde van een ronde aan te geven. Bij aikido zie je het nog wel eens terug als een leraar wil dat je stopt met oefenen en even op je plek gaat zitten. Bijvoorbeeld zodat de leraar aanvullende instructies kan geven. In het Japans wordt matte vaak gebruikt in combinatie met chotto “een beetje”. Chotto matte betekent zoiets als “even wachten!”
Stoppen – Yame
Yameru (止める) betekent “stoppen”, de gebiedende wijs is yame (止め). Dit wordt vaak gebruikt om aan te geven dat de oefening voorbij is en iedereen moet gaan zitten om te kijken naar de volgende opdracht en instructies. Het wordt binnen aikido geregeld gebruikt in combinatie met hai: hai-yame. Helaas verbastert dit snel tot hayame (早め), wat “vroeg” betekent. Een andere veel gemaakte fout is dat het met een harde j wordt uitgesproken: jame. Dit woord bestaat niet in het Japans, en doet daardoor denken aan jama (邪魔, “obstructie”). In combinatie met hai wordt het dan hai-jame, wat bijna klinkt als hajime: begin! Verwarring alom dus.
Voor de meesten zal het nooit een halszaak worden om correct Japans te spreken, maar het kan geen kwaad om de uitspraak van veel gebruikte woorden goed aan te leren. Zo kan men in ieder geval de fouten vermijden die verwarring creëren.