Aikido is in het begin van de 20e eeuw ontwikkeld in Japan door Ueshiba Morihei. De kunst wordt nog steeds uitgedragen door zijn nazaten, volgens het iemoto systeem, waarover later meer. Hier kun je meer lezen over de geschiedenis van aikido.
Ueshiba werd geboren in de landelijke provincie Wakayama (ten zuiden van Kyoto en Osaka). Zijn vader bezat daar land en tevens enig aanzien in het dorp. Ueshiba was de enige zoon, en was niet bepaald de gedroomde boerenzoon. Hij hield van lezen en had niet het lichaam voor landbouw.
Jeugd vol krijgskunst
Waarschijnlijk was dit de reden dat zijn vader hem aanmoedigde om sumo worstelen op te pakken. Zijn vader heeft zelfs een dojo gebouwd voor hem om te trainen. Naast sumo worstelen heeft Ueshiba gedurende zijn jonge jaren ook veel andere krijgskunsten beoefend. Hoewel hij op het eerste oog fysiek weinig imposant was, stond hij toen al bekend om de kracht die hij wist te genereren. De krijgskunst die de meeste indruk achter gelaten lijkt te hebben is het Daito-Ryu Ju-Jutsu, wat een grote invloed had op de latere ontwikkeling van Aikido.
Spiritualiteit
Ueshiba kwam ook op jonge leeftijd al in aanraking met zowel het Shintoistische als Boeddhistische geloof. Omdat hij zo gegrepen werd door spiritualiteit stelde zijn moeder zelfs voor om priester te worden, een idee wat zijn vader resoluut van de hand wees.
Het zaadje was echter gepland, en als jong volwassene kwam hij in aanraking met de spirituele Shinto stroming Omoto-Kyo, waardoor hij meteen gegrepen werd. De liefde was wederzijds, en hij kreeg een belangrijke positie binnen de Omoto-Kyo organisatie.
De leider van Omoto-kyo vroeg hem onder andere om krijgskunst te onderwijzen aan de volgelingen. Ueshiba deed dit met goedkeuring van de leider van het Daito-Ryu Ju-Jutsu. De twee leiders lagen elkaar echter niet, en dit bewoog de Omoto-Kyo leider ertoe Ueshiba aan te moedigen zijn eigen krijgskunst te ontwikkelen.
Tokyo en Iwama
Halverwege de jaren ’20 trok Ueshiba naar Tokyo om daar een dojo te beginnen. Door de steeds grotere toestroom aan leerlingen verhuisde hij meermaals binnen Tokyo, tot hij neerstreek in het stadsdeel Shinjuku. Daar richtte hij de Kobukan (letterlijk: Hal van keizerlijke krijgskunst) op. Vanwege zijn goede connecties met een aantal officieren in het Japanse leger werd hij meermaals gevraagd ook binnen het leger zijn kennis te delen.
Hoewel hij in zijn jeugd nog een actieve rol wilde spelen in de imperiale ambities van Japan was Ueshiba ten tijden van de tweede wereldoorlog volledig gedesillusioneerd geraakt met de politiek en het oorlog voeren. Dit bewoog hem om een stuk land te kopen in Iwama, waar hij een tweede dojo begon, evenals een schrijn. Ook pakte hij daar zijn familietraditie op: landbouw.
Na de oorlog waren er grote voedseltekorten, maar door de landbouw kon Ueshiba zijn leerlingen voorzien van eten. Bovendien bleek het boerenleven een uitstekende dekmantel om krijgskunst te kunnen blijven beoefenen en onderwijzen in een tijd dat dit verboden was door de Amerikanen.
Aikikai en Hombu Dojo
3 jaar na de oorlog werd het verbod op krijgskunst gedeeltelijk opgeheven. Met goedkeuring van de Japanse overheid en de Amerikaanse bezetters werd de bestaande organisatie omgedoopt tot Aikikai, en de Kobukan Dojo tot de Aikido Hombu Dojo.
Ueshiba liet het heropbouwen van de school in Tokyo echter grotendeels over aan zijn zoon, Ueshiba Kisshomaru. Na de dood van zijn vader kreeg Ueshiba Kisshomaru de titel Doshu (leider van de weg). Technisch gezien was hij de tweede Doshu, hoewel de titel nooit gebruikt werd voor zijn vader, die O’Sensei (leraar) of Kaiso (grondlegger) genoemd werd.
De periode na de oorlog was een roerige tijd in de geschiedenis van aikido. Onder leiding van Ueshiba Kisshomaru werd het aikido binnen en buiten Japan opgebouwd. Enkele oud-leerlingen van O’Sensei hadden echter hun eigen ideeën over aikido, konden niet overweg met de Doshu, of waren gefrustreerd met het toepassen van het iemoto systeem. Wat de rede ook was, velen van hen richtte een eigen organisatie met een eigen aikido stijl op in deze periode.
Iemoto Systeem
Het Iemoto systeem is een ouderwets gebruik in Japan. Ook in Europa kennen we dit systeem, hoewel in een iets andere vorm. Volgens het systeem wordt de leiding over een bepaalde kunst of school binnen een familie overgedragen. Meestal gebeurt dit van vader op zoon. In Japan zijn ook geadopteerde (schoon)zonen een geliefde opvolger.
Bij sommige kunsten zijn ook dochters potentiële opvolgers, bij andere niet. Het is mogelijk dat eerst alle heren (inclusief schoonzonen) in beeld komen, voordat de oudste dame aan de beurt is.
Niet iedereen is voorstander van het iemoto systeem. Toch blijkt in de praktijk dat het de lijm is die aikido bij elkaar houdt. Hoewel niet iedereen het eens is met de Hombu aikido stijl, heeft toch iedereen enig respect voor de Ueshiba familie.
Tegenwoordig
Op dit moment wordt aikido geleid door de derde Doshu, Ueshiba Moriteru. Hij is de zoon van Ueshiba Kisshomaru. Zoals ook zijn vader en grootvader voor hem, heeft Doshu inmiddels het dagelijks reilen en zeilen van Hombu Dojo overgedrage aan zijn zoon, Ueshiba Mitsuteru.
De beoogd opvolger van de Doshu wordt waka-sensei genoemd. Letterlijk betekent dit “jonge leraar”, maar in deze context betekent het “opvolger”. Sinds het overnemen van het beheer van de Hombu Dojo draagt waka-sensei ook de titel Dojo-Cho (hoofd van de dojo).
Zowel Doshu als Dojo-Cho geven regelmatig les in de Hombu Dojo in Japan. Naast hen geven nog een twintig tal andere leraren daar les. Het is mogelijk, en wordt aangemoedigd, om daar af en toe te gaan trainen. Aikidojo Poort is begin 2020 en 2024 in Tokyo geweest, daarover kun je meer lezen in onze reisverslagen.
Aikido is een van de meest beoefende Japanse krijgskunsten maar geniet een stuk minder bekendheid dan wedstrijdsporten als judo en karate. Kom ook kijken of het iets voor je is en doe mee met twee gratis proeflessen!