Omote en ura – voor en achter?

De meeste technieken binnen aikido hebben een omote en een ura kant. Maar wat betekent dat eigenlijk? Veel leraren zullen het vertalen als “voor en achter” of “direct en indirect”, maar zoals zoveel andere Japanse woorden zijn het woorden die zich lastig laten vertalen.

Omote, 表, betekent letterlijk “zichtbaar” of “voorkant”. Het wordt gebruikt voor de zichtbare kant van een papiertje wat op tafel ligt,  de voorzijde van een gebouw en de kopzijde van een munt. Ura, , is hier precies het tegenovergestelde van. De benedenzijde van dat papiertje op tafel, de achterzijde van een gebouw of “munt” wanneer je een muntstuk omhoog gooit.

Voor en achter

Aikido Almere Omote
Een omote techniek: ikkyo

De vertaling “voor en achter” lijkt daarmee helder. Om te onthouden welke kant je op moet bij een techniek wordt vaak als ezelsbruggetje gezegd: “Omote is de Open kant” en “uRa heeft de r van Rug”. Helaas gaat dit niet op voor alle technieken. Veel technieken zoals irimi-nage en tenchi-nage vinden bijna per definitie achter uke plaats. Het is dan apart om een van de twee varianten als “voorzijde” te bestempelen. Op dat moment wordt de omote variant vaak als “directer” uitgelegd. Dit is echter geen officiële vertaling van omote. De reden dat er toch van omote en ura gesproken wordt is waarschijnlijk meer traditioneel.

Het gebruik van omote en ura is ouder dan de meeste krijgskunsten. Vroeger waren krijgskunsten voorbehouden aan de krijgersklasse (de samurai). Er waren verschillende scholen met eigen stijlen. Elke school probeerde de eigen technieken geheim te houden om zo krijgers met een andere stijl te kunnen verrassen en verslaan. Deze stijl-scholen werkten als een soort besloten familie, en het was niet ongebruikelijk om een bloedeed af te leggen, waarmee je je trouw aan een school beloofde.

Zelfverdediging Almere Aikido
Een ura techniek: ikkyo

Elke school deelde haar technieken op in omote en ura. Omote waren de technieken die men toonde aan nieuwkomers, degene die nog geen bloedeed hadden afgelegd, en nog geen sterke band hadden met de school. Pas wanneer iemand het vertrouwen gewonnen had kreeg hij (het waren altijd mannen) een deel van de ura technieken te zien. Hoe loyaler de leerling, hoe meer hij te zien kreeg. Ook hier zie je dus de betekenis “zichtbaar” en “verborgen” terug, alleen is het nu meer metaforisch en niet direct gerelateerd aan de positie ten opzichte van uke. Deze metaforische invulling van de termen zie je ook terug in het dagelijks leven, waar omote hetgeen is wat je aan de buitenwereld toont, en ura hetgeen wat binnenshuis blijft.

Open krijgskunst

Aikido is geen “gesloten” krijgskunst zoals bijvoorbeeld Katori Shinto Ryu dat wel is. Er is daarom geen sprake van een bloedeed, en geen sprake van verborgen technieken. Aan het einde van de tweede wereldoorlog is besloten om aikido met zoveel mogelijk mensen over de hele wereld te delen. Dit betekende meteen het einde van de techniek zoals deze uitgevoerd moet worden, en liet ruimte over voor verschillende interpretaties door verschillende leraren en beoefenaars, met alle voor- en nadelen van dien.

Omote betekent “voor” en “zichtbaar”, en kan daarnaast bij aikido duiden op een directere techniek. Ura betekent “achter” of “verscholen” en kan daarnaast bij aikido duiden op een indirecte techniek.

Aikido Almere Aisatsu

Aisatsu

Aisatsu is het Japanse woord voor (be)groeten, iets wat Japanners nog veelvuldig doen. Net zoals wij in Nederland decennia geleden mensen op straat begroetten doen de Japanners dit nog steeds regelmatig. Het is een onderdeel van de Japanse beleefdheid. Vaak gaat het om bekenden die je vaker ziet, zonder daar een specifieke band mee te hebben. Bijvoorbeeld de bakker op de hoek, of de viskraam onderweg naar je werk, waar je 3 jaar geleden voor het laatst iets gehaald hebt.

Aikido Almere Aisatsu

Over het algemeen bestaat de groet uit een beleefde kreet, zoals ohayo gozaimasu (goede morgen) of o negai shimasu (ik doe een verzoek). Dit kan eventueel gepaard gaan met een buiging. Kinderen wordt groeten al jong geleerd en vertellen soms ook aan hun ouders dat ze die dag een bepaalde persoon “begroet” hebben.

Verschillende groeten

Bij aikido gebruiken we een beperkt aantal groeten op de mat, voornamelijk aan het begin en einde van de les. Hier vind je de drie meest voorkomende groeten, met uitleg en vertaling:

o negai shimasu betekent letterlijk “ik doe een verzoek”, maar zouden wij eerder vertalen als “alsjeblieft”. Het is een uitdrukking die veelvuldig gebruikt wordt, zowel losstaand als in combinatie met andere woorden. Bijvoorbeeld wanneer iemand vraagt of je thee wil en je antwoord bevestigend, of wanneer je vraagt of iemand iets voor je kan doen. Binnen aikido wordt het voornamelijk gebruikt aan het begin van de training. Leraar en leerlingen nodigen elkaar dan uit om samen constructief te trainen, en van elkaar te leren.

arigato gozaimashita betekent letterlijk “heel erg hartelijk bedankt” oftewel “dank u wel”. Ook deze uitdrukking is zeer gangbaar in het Japanse leven, vaak losstaand, maar eventueel in combinatie met andere woorden. Bijvoorbeeld wanneer iemand je iets geeft, of voor je gedaan heeft, of wanneer je gevraagd wordt of je thee wilt, en antwoord “nee, dank je”. Binnen aikido wordt het voornamelijk gebruikt aan het einde van de training. Leraar en leerlingen bedanken elkaar voor de training en de wederzijdse inzet.

yoroshiku o negai shimasu is de bekendste en meest voorkomende samenstelling met o negai shimasu. Het is tevens een van de lastigst te vertalen Japanse termen. Letterlijk betekent het zoiets als “ik doe een verzoek voor een goed verloop”. Als dat nog niet vaag genoeg is moet je je realiseren dat dit te pas en te onpas te gebruiken is. Sterker nog, het is bijna nooit fout om het te zeggen.

Een goed verloop

Het goede verloop doelt meestal op een goed verloop van de samenwerking of relatie tussen twee personen. Het is dan ook vaak een van de eerste dingen die gezegd wordt bij een kennismaking, een soort “aangenaam kennis te maken” dus. Het gebruik is echter veel breder. Als er plannen worden gemaakt om ergens af te spreken en iemand moet extra vroeg opstaan om de trein te halen, is “dank je wel” soms iets te zwaar beladen, “succes” iets te broederlijk, en yoroshiku o negai shimasu de juiste respons. In dit geval wordt overigens het verloop van het plan, niet de relatie, bedoelt.

Een ander typisch moment om het te gebruiken is wanneer je een verzoek doet voor een ander. Bijvoorbeeld wanneer een leerling of kind op reis is en een kennis van jou onderdak biedt (een zeldzaamheid). Met yoroshiku o negai shimasu laat je zien dat je dankbaar bent voor het aanbod, en je tegelijkertijd hoopt dat de persoon die onder jouw verantwoording valt zich netjes gedraagt.

Het is een uitdrukking die niet specifiek bij aikido gebruikt wordt. Toch zul je het in de loop der jaren in contact met buitenlandse leraren wel voorbij horen komen. Weet je niet wat je moet antwoorden? Yoroshiku o negai shimasu is altijd een optie.

Hai – ja of nee?

Het Japanse woord voor “ja” is hai. Dus als iemand hai zegt dan is hij het met je eens, toch? Helaas is dit in het Japans niet zo simpel. Voor westerse aikidoka onderling is het niet zo’n probleem, wij begrijpen elkaar. Echter, zodra je ook te maken krijgt met Japanners is het handig de Japanse cultuur iets beter te begrijpen. Japanners zijn erg trots, en tegelijkertijd erg attent als het aankomt op de trots van een ander. Dit speelt zelfs door in hun taalgebruik.

Aikido Almere Hai Ja of NeeDe Japanners proberen te allen tijde (publiekelijke) teleurstelling en gezichtsverlies te voorkomen. Zo is het bijvoorbeeld ontzettend onbeleefd om als leerling een leraar te corrigeren. Via een omweg probeert men dan de boodschap tactisch over te brengen. Een andere situatie die Japanners proberen te voorkomen, is dat ze ergens “nee” op moeten antwoorden. Een “nee” betekent namelijk dat zij iemand teleurstellen.

Nee?

Het Japanse woord voor “nee” is iie (spreek uit: ie-je), maar zoals gezegd wordt dit betrekkelijk weinig gebruikt. In plaats van “nee” te zeggen kunnen Japanners ook gewoon niet verder reageren dan bijvoorbeeld hai (of un, wat “ok” betekent) Maar dat betekent dan toch “ja”?! Ook, maar het betekent tevens “ik heb je gehoord”, zoals wij in Nederland “uhu” gebruiken. Het is dan een beetje als “ja, maar”, zonder dat je uitweidt over wat die maar precies is. Dat zou immers weer tot gezichtsverlies van de ander kunnen leiden, die kennelijk ergens niet over nagedacht heeft.

Voor ons directe Nederlanders klinkt dit allemaal nodeloos ingewikkeld, maar door onze nieuwsgierigheid en directheid worden wij meer dan eens als bot ervaren door buitenlanders. Dit betekent niet dat onze effectieve manier van communicatie altijd fout is, het heeft immers veel voordelen. Binnen de context van aikido betekent dit alleen dat mensen zich er bewust van moeten zijn dat “ja” soms “nee” is en dat je soms even geen vragen moet stellen. Achter de schermen is hier vaak genoeg ruimte en begrip voor.

Het schipperen tussen twee culturen is lastig. Wanneer je je aanpast, en wanneer niet, is een keuze die je vooral zelf moet maken. Echter, begrip van elkaars cultuur en wederzijds begrip helpen vaak al een hele hoop.