Van 1 tot 100 tellen in het Japans mag dan vrij simpel zijn, kopjes koffie of pennen tellen is dat absoluut niet. De Japanners hebben namelijk voor elk object een eigen manier van tellen. Klinkt ingewikkeld? Dat is het ook. Het is enigszins te vergelijken met de Nederlandse woorden sla en chocolade. Niemand zegt “twee sla” of “drie chocolade”, het is “twee kroppen sla” en “drie repen chocolade”, en je moet maar net weten dat je sla in kroppen dient te tellen, en bijvoorbeeld broccoli in stronken. Wat te denken van tenen knoflook en partjes sinaasappel? Ook wij Nederlanders gebruiken dit soort “classificeerders” dus.
De Japanners maken er echter een sport van, en veel mensen weten zelf niet zo goed welke classificeerder zij dienen te gebruiken. Een veel bekeken spelshow heeft zelfs een ronde waarin de classificeerder van specifieke woorden geraden moet worden. Dit is zo lastig dat ze elke week nieuwe opgaven hebben!
Algemene telwoorden
Maar wat doe je dan als je niet weet welk woord te gebruiken? Dan zoek je het best passende algemene woord.
Bier telt men normaal met hai (“kelk”). Maar stel dat je dit niet weet, dan gebruik je gewoon het telwoord voor glas, glas is een langwerpig voorwerp en wordt dus met hon (“wortel”) geteld. Stel dat je dit ook niet weet, dan gebruik je een van de twee algemene telwoorden: ko (dingen die in je hand passen) of tsu (dingen die niet of nauwelijks in je hand passen).
Ko – het past in de hand
Het tellen met ko is makkelijk:
- ikko
- niko
- sanko
- etc.
Dit volgt hetzelfde patroon als kyu, voor de kyu-graden en kyo, wat we gebruiken voor klemtechnieken als ikkyo en nikyo.
Tsu – het past niet in de hand
Het tellen met tsu is een stuk lastiger. Bijna alle Japanse karakters hebben meer dan 1 uitspraak, vaak 2, soms 3. Dit geldt ook voor de cijfer-karakters. De standaard uitspraak is degene die iedereen leert: ichi, ni, san, etc., er is echter een tweede uitspraak, en het is deze uitspraak die gecombineerd wordt met tsu om een algemeen telsysteem te ontwikkelen.
Personen – beleefdheid voorop
Personen, een groep die je echt niet met ko of tsu kunt tellen in het Japans, tel je zeer onregelmatig. Als buitenlander wordt je snel iets vergeven, maar personen als een “ding” tellen wordt niet gewaardeerd. De basis ken je al, het is de onregelmatigheid die het lastig maakt. Een en twee personen tel je middels het ‘tsu systeem’, maar dan met ri in plaats van tsu. Vanaf drie personen gaat het net zoals bij ko, maar dan met nin in plaats van ko. Zie de tabel hieronder:
| Cijfer | Basis | Alternatief | Dingen tellen (ko) | Dingen tellen (tsu) | Personen tellen |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | ichi | hito | ikko | hitotsu | hitori |
| 2 | ni | futa | niko | futari | futari |
| 3 | san | mi' | sanko | mittsu | sannin |
| 4 | shi | yo' | yonko | yottsu | yonnin |
| 5 | go | itsu | goko | itsutsu | gonin |
| 6 | roku | mu' | rokuko | muttsu | rokunin |
| 7 | shichi | nana | nanako | nanatsu | nananin |
| 8 | hachi | ya' | hachiko | yattsu | hachinin |
| 9 | ku | kokono | kyuuko | kokonotsu | kyuunin |
| 10 | juu | tou | juuko | tou | juunin |
Nodeloos ingewikkeld? Absoluut, maar dat is het Nederlands telsysteem ook (zie begin van dit artikel), de Japanners hebben het alleen verder doorgevoerd. Daarnaast zijn de Japanners niet degene die cijfers ineens andersom lezen, zij zeggen gewoon twintig-vijf, in plaats van vijf-en-twintig. Maar is het je opgevallen hoe moeilijk het is om negen kokosnoten te bestellen in het Japans?
Geen zorgen, er wordt niet van je verwacht dat je bovenstaande allemaal weet! Dit artikel is puur bedoeld als achtergrond informatie voor geïnteresseerden.