Blog - Pagina 3 van 5 - Aikidojo Poort

Hombu Dojo

20 maart 202023 maart 2020Maruten

Binnen de aikido wereld spreekt men vaak over “Hombu” of “Hombu Dojo”, maar wat is dit eigenlijk? Hombu is een veel gebruikt Japans woord, los van Aikido. Daarnaast heeft het een specifieke betekenis voor Aikido, zowel op het gebied van trainen als op het gebied van organisatie.

Het woord Hombu

Hombu bestaat, net als veel Japanse woorden, uit twee karakters: 本, hon, en 部, bu.

本 wordt in allerlei samenstelling gebruikt. Het is lastig om het karakter in 1 vertaling te vatten. Japanners gebruiken het karakter om de wortels van een boom te omschrijven, maar ook de “wortel van kennis” – een boek. Ook minder grijpbare woorden als “echt” bevatten het karakter. De beste, vrije, vertaling is daarmee misschien wel “oorsprong”. 部 is een simpeler karakter, het betekent deel, club of afdeling. De karakters samen betekenen dus zoiets als “de oorspronkelijke afdeling”, en worden gebruikt om een hoofdkwartier mee aan te duiden. De eerste van een keten scholen of winkels, het belangrijkste kantoorgebouw, etc.

Hombu Dojo als trainingslocatie

Aikido Hombu Dojo Aikkai Tokyo — Leden van Aikidojo Poort bij Hombu Dojo

Toen Ueshiba Morihei zijn kunst ontwikkelde had een hij plek nodig om deze te onderwijzen. Dit werd de Kobukan Dojo in Tokyo. Na de tweede wereldoorlog werd de naam verandert in Hombu Dojo. In eerste instantie was het een simpel houten gebouw, maar in 1967 werd het vervangen door het huidige gebouw met 5 etages.

De 5 etages herbergen niet een maar eigenlijk twee (!) dojo. De grote dojo zit boven, daar worden de standaard lessen gegeven. In de kleine dojo een verdieping lager worden er andere lessen gegeven zoals kinderlessen, beginnerslessen en lessen speciaal voor vrouwen. Daarnaast zijn er natuurlijk kleedruimtes, kantoren en een slaapverblijf voor de uchi-deshi, inwonende studenten.

Bij Hombu betaal je (naast inschrijfgeld) een bedrag per dag of maand. En op die dag, of gedurende die maand, kun je zoveel trainen als je wilt. Met 5 uur les op een dag kom je niet snel tekort. Elke ochtend stroomt Hombu weer vol met mensen die voor hun werk even snel een lesje van Doshu of Dojo-cho meepikken, en ook de rest van de dag is het een komen en gaan van aikidoka. Ook buitenlanders weten hun weg te vinden en komen in steeds grotere getalen trainen. Danwel omdat zij in de omgeving wonen, danwel als bezoeker.

Zie hier een filmpje van Mihály Dobróka, die al een tijd in Tokyo woont en traint, en speciaal toestemming heeft gekregen om een stukje les te filmen (dit is zeer uitzonderlijk!).

Hombu Dojo als zetel van de Aikikai

Aikikai Hombu Dojo Tokyo Japan — Maarten met Yokota Shihan in Hombu Dojo

Naast de Doshu, hoofd van de aikikai en telg uit de Ueshiba familie, zijn er een 30 tal andere grootmeesters die les geven in de Hombu dojo, of bijvoorbeeld op universiteitsclubs in de omgeving. Veel leraren zijn hun carrière begonnen als uchi-deshi. Een groot deel van deze leraren geeft wekelijks les volgens een vast schema, dan wel de reguliere, dan wel de eerder genoemde speciale lessen. Ook zijn er speciale les-series waar je je op in kunt schrijven. Deze les-series lopen voor een aantal weken en bij deelname wordt er van je verwacht dat je er elke keer bij bent.

Voor het rooster van Hombu Dojo, klik hier.

Qua stijl zijn er veel verschillen te ontdekken tussen de verschillende leraren van Hombu. Toch is er een duidelijk, coherente lijn: de basis. Iedereen is het erover eens wat die basis is, en wanneer je examen doet in Hombu moet je laten zien dat je die basis beheerst. Buiten de examens om doen de verschillende leraren hun eigen ding, en met het gevarieerde rooster van Hombu is er voor iedereen wat te vinden.

Hombu Dojo als administratief centrum

Naast 2 dojo herbergt het Hombu gebouw ook een kantoor, van de Aikikai organisatie. Hier houden ze netjes bij wie wanneer komt trainen, of er betaald is, etc. Maar er wordt ook veel meer geregeld, zoals het onderhouden van contacten met scholen en organisaties binnen en buiten Japan. Voor veel mensen misschien nog wel belangrijker: ze administreren ook alle dan-graden die wereldwijd worden afgegeven.

Wanneer je je shodan (eerste zwarte band) examen doet, betaal je naast je examengeld ook inschrijfgeld. Dit is hetzelfde inschrijfgeld wat je betaald als je bij Hombu gaat trainen (je betaalt maar 1 keer, voor de meeste mensen dus tijdens hun shodan-examen, omdat ze daarna pas naar Hombu gaan). Hombu registreert dus ALLE officiële dan-graden ter wereld. Dit betekent ook dat wanneer je naar Timboektoe verhuist, je zonder problemen daar verder beoordeeld zou moeten kunnen worden voor hogere graden.

Helaas worden er door sommige leraren, zelfs binnen Nederland, ook niet officiele dan-graden uitgereikt. Dit zorgt voor veel verwarring, omdat eisen anders zijn; en teleurstelling als de ontvangers van deze graden wisselen van school. Zij zullen dan namelijk van voor af aan moeten beginnen met het behalen van officiele dan-graden.

Aikido Stijlen

20 maart 20206 juni 2021Maruten

Ueshiba Morihei was zonder twijfel een begaafde krijger met een uniek inzicht in de werking van het menselijk lichaam. Maar van een coherent systeem opbouwen om te onderwijzen was nauwelijks sprake. Die taak werd grotendeels door zijn leerlingen en vooral zijn zoon, Ueshiba Kisshomaru, opgenomen. Ieder had andere ideëen en zo ontwikkelden zich verschillende Aikido stijlen.

Lang zocht Ueshiba Morihei (“O’Sensei“) naar een naam voor hetgeen hij onderwees. Na een tijdje Takemusu-Aiki overwogen te hebben, besloot hij uiteindelijk voor Aikido te gaan. Maar met een naam alleen was hij er nog niet, zijn vaardigheden moest hij ook overbrengen. Naar goed Japans gebruik deed hij dit door technieken en oefeningen voor te doen. Zijn leerlingen moesten kopiëren. Als hij iets uitlegde dan was dit vaak dusdanig doorspekt van spiritualiteit en beeldspraak dat ook dit op veel verschillende manieren geïnterpreteerd kon worden. Veel van zijn leerlingen hadden dus ook een geheel eigen, en soms sterk afwijkende, visie van aikido.

Daar komt nog bij dat O’Sensei zijn aikido bleef ontwikkelen. Zo is er een groot verschil tussen het “hardere” en “praktischer” aikido wat hij voor de tweede wereldoorlog onderwees, en het “zachtere” en “sierlijker” van na de oorlog. Leerlingen uit de verschillende periodes van zijn leven hebben soms dus ook een erg verschillend idee van wat O’Sensei bedoelde. Dit heeft gezorgd voor veel afsplitsingen en het ontstaan van verschillende stijlen. Hieronder staan de grootste aikido stijlen omschreven:

Aikikai Aikido

Ook wel Ueshiba aikido genoemd, omdat dit de stroming is die wordt voortgezet door de Ueshiba familie (inmiddels kleinzoon en achterkleinzoon) in de Hombu Dojo. Veruit de grootste stroming qua aantal beoefenaars, waar ook Aikidojo Poort onder valt.

De stroming is erg breed en binnen deze stijl zijn veel subtiele verschillen die je sub-stromingen zou kunnen noemen, maar veel verschillen zullen alleen kenners opvallen. Een belangrijke drijfveer achter het succes van Aikikai Aikido als organisatie en aikido stijl is dat er geen discussie ontstaat over opvolging, het leiderschap wordt van vader op zoon overgedragen binnen de Ueshiba familie. Dit heeft juist wel het afsplitsen van een aantal andere organisaties in de hand gewerkt. De Aikikai vindt haar hoofdkwartier in de Hombu Dojo in Tokyo, Japan.

会, “kai” betekent organisatie of samenkomst. Aikikai betekent dus de organisatie van harmonie en innerlijke kracht.

Yoshinkan

Deze Aikido stijl volgt het voorbeeld van Shoida Gozo, een van de voornaamste voor-oorlogse leerlingen van O’Sensei. Shioda richtte de Yoshinkan organisatie op in de chaotische periode van wederopbouw na de tweede wereldoorlog, wat gebeurde met een goede verstandhouding tot O’Sensei. Officieel is de organisatie nooit afgesplits van de Aikikai en beide organisaties werken nogsteeds samen. Het Yoshinkan aikido is zeer praktisch in uitvoering en wordt daarom ook wel aan de politie onderwezen. Dit staat in schril contrast met de naam die zoiets betekent als “Hal van spirituele ontwikkeling”.

館, “kan” betekent hal, of complex (van gebouwen), 養, “yo” betekent ontwikkeling en 神, “shin” betekent heilig of god. In de Japanse cultuur wordt elke steen en elke boom als “geest” of “ziel” gezien, en dus als “god”. Japanse karakters vertalen is lastig, en vergt soms een wat vrijere interpretatie.

Yoseikan

Deze Aikido stijl volgt het voorbeeld van Mochizuki Minoru, een andere voorname voor-oorlogse leerling van O’Sensei. Mochizuki had de nodige ervaring opgedaan in Judo en andere krijgskunsten toen hij op aanwijzing van de grondlegger van Judo, Kano Jigoro, Aikido ging beoefenen. Mochizuki combineerde zijn brede kennis van de krijgskunsten om een eigen stijl te ontwikkelen, wat in een stroomversnelling kwam na het overlijden van O’Sensei. Dit bewoog Mochizuki om de Yoseikan organisatie op te richten. Opvallende verschillen zijn de naamgeving, die bijna volledig anders zijn dan binnen de andere aikido stijlen, en het curriculum wat is uitgebreid met offerworpen, voetvegen en andere technieken die aan het Judo doen denken.

De naam betekent zoiets als “hal van correcte ontwikkeling”. 正, “sei” in het midden van de naam is dezelfde als in “seiza” – correct zitten. Maar dit karakter kan op vele manieren uitgesproken worden, bijvoorbeeld ook de “sho” in “shomen”.

Takemusu-Aiki

Naast de Hombu Dojo bouwde O’Sensei nog een tweede dojo, in het plaatsje Iwama, ten noord oosten van Tokyo. Toen hij een stapje terug zette in zijn latere leven ging hij steeds meer les geven in Iwama, en steeds minder in Tokyo. Dit verklaart ook de tweede, veel gebruikte, naam van deze stijl “Iwama-Ryu”. 流, “ryu” betekent zoiets als stroming, en is wat de Japanners gebruiken om naar verschillende stijlen binnen een budo-vorm te refereren.

De hoofdleraar in Iwama was Saito Morihiro, die veel nadruk legde op buki-waza, gewapende technieken. Dit kon vele vormen aannemen, zoals suburi (losse slagen), kata (vaste patronen, solitair of in tweetallen uitgevoerd), technieken met een wapen in de hand, maar bovenal technieken om de ander te ontwapenen. Deze ontwikkeling is zeer natuurlijk gegaan en het maakt dat de organisatie pas heel recentelijk is afgesplits. Deze afsplitsing is in gang gezet door de zoon van Saito Morihiro, Saito Hitohiro. Hij heeft overigens zijn eigen dojo opgericht, en de dojo in Iwama wordt nogsteeds vanuit de Aikikai bestuurd.

Takemusu-Aiki is de oorspronkelijke naam die O’Sensei in gedachte had voor aikido. Het is een begrip wat last te vertalen is. 武, “take”, wordt ook wel uitgesroken als “bu”, zoals in “budo”. Het betekent martiaal. 産, “musu” betekent zoiets als baren of voortbrengen. Het idee is dat het martiale op een natuurlijke manier voortgebracht wordt, zonder erbij na te denken.

Ki-Aikido

Ook wel Shin-Shin Toitsu Aikido. Deze Aikido stroming volgt het voorbeeld van Tohei Koichi, een van de leerlingen van Ueshiba Morihei die de ontwikkeling van “ki” wilde benadrukken. Na de oorlog was Tohei lange tijd een van de voornaamste leraren binnen Hombu. Het verschil van inzicht met de andere leraren binnen hombu dojo zorgde echter voor veel wrijving wat maakte dat hij zich afsplitste.

De officiële naam, Shin-Shin Toitsu Aikido, betekent zoiets als “aikido van het verenigde lichaam en geest”. Het is wat dat betreft frappant dat zowel het karakter 心, wat “hart” of “innerlijk” betekent, en 身, wat “lichaam” betekent, allebei als “shin” uitgesproken kunnen worden.

Yuishinkai

Min of meer een afsplitsing van het Ki-Aikido. Opgericht door Maruyama Koretoshi, leerling van zowel Ueshiba Morihei als Tohei Koichi, en lange tijd de rechterhand van de laatste. In de loop der jaren vervreemde hij van het politieke beleid van Ki-Aikido, wat hem bewoog Yuishinkai op te richten.

De naam betekent (zeer) vrij vertaald zoiets als “puur spiritule organisatie”. Het karakter 唯 betekent namelijk zoiets als “alleen”, of “enkel”. In deze context wordt daar dus “puur” mee bedoeld.

Aikidojo Poort

Bij Aikidojo Poort beoefenen we in de eerste plaats Aikikai Aikido. Dit is een zeer brede stroom en biedt nog veel ruimte voor interpretatie. De hoofdleraar, Maarten Heinsius, is leerling van Erik Louw, een van de aikido pioniers in Nederland, en dit heeft een duidelijke stempel gedrukt op de aikido stijl bij Aikidojo Poort.

Ook Maarten zijn achtergrond in de gezondheidszorg, en de bijbehorende kennis van het menselijk lichaam, heeft een grote invloed gehad op ons aikido, en net als andere aikido stijlen staat het niet stil. Maarten gaat geregeld, alleen of met een groep leerlingen, naar stages van uiteenlopende leraren, zowel binnen als buiten de Aikikai stijl.

We vinden het belangrijk dat er een duidelijke, solide, basis is voor beginners om op een prettige en vruchtbare manier aan hun aikido pad te kunnen beginnen. Dit is wat er beoordeeld wordt op examens en wat men in elke geval moet kunnen. Tegelijkertijd willen we niemand limiteren in hun ontwikkeling en valt er van elke stijl en iedereen wat te leren.

Aikido Bond Nederland

20 maart 202027 maart 2024Maruten

Logo ABN

Aikido Bond Nederland is een overkoepelende organisatie die verschillende “secties” met elkaar verbindt. Het is het aanspreekpunt voor de overheid, NOC*NSF en internationale organisaties, bijvoorbeeld de Internationale Aikido Federatie.

Een ander belangrijk voordeel is dat een aantal belangrijke projecten, zoals de lerarenopleiding en het talentontwikkelingsprogramma hierdoor op nationaal niveau geregeld kunnen worden. Dit versterkt ook weer de banden op nationaal niveau.

Structuur

Door verschil van inzichten zijn er in de loop der jaren steeds meer losse aikido organisaties (“bonden”) ontstaan, elk met een eigen structuur, cultuur en gradering. Dit maakte het voor mensen van buiten de aikido wereld, zoals NOC*NSF, erg lastig om een aanspreekpunt te vinden. In 2009 is daarom de Aikido Bond Nederland opgericht. Deze bond, die zich zo min mogelijk bezighoudt met Aikido technische zaken als examens, vertegenwoordigt bijna alle aikido organisaties in Nederland op nationaal en internationaal niveau. Alle “bonden” die in de loop der jaren zijn ontstaan zijn vertegenwoordigd in Aikido Bond Nederland als “secties”. Aikidojo Poort is aangesloten bij een van die secties, Aikido Kenshukai Nederland (AKN). Naast de Aikikai secties, zijn er ook secties voor andere Aikido stijlen, klik op de link om daar meer over te lezen.

Activiteiten

ABN draait een aantal belangrijke programma’s die de samenwerking van verschillende aikido scholen binnen en buiten Nederland moet vergroten:

Aikido Leraren Opleiding
Talentontwikkeling programma
Bedrijfsaikido
Weerbaarheidstraining op school.

Aikido Bond Nederland Leraren Opleiding — Aikidojo Poort bij de ABN Leraren Opleiding

Daarnaast organiseert ABN jaarlijks enkele stages, zoals een stage met vrouwelijke instructeurs, een multi-stijlendag, met vertegenwoordigers van alle secties, een stage rondom internationale vrouwendag, en een stage met Kobayashi-Shihan van de Hombu dojo. Daarnaast heeft ABN bij de oprichting een stage georganiseerd met Ueshiba Moriteru, Aikido Doshu, en voor het 10 jarig jubileum een stage met zijn zoon, Ueshiba Mitsuteru, Dojo-Cho van Hombu dojo in Almere Poort. Aikidojo Poort is bij veel van deze activiteiten aanwezig en helpt mee met de organisatie waar mogelijk.

Voor meer informatie, zie de website van Aikido Bond Nederland.

Kuzushi – Balansverstoring

11 maart 202011 maart 2020Maruten

Kuzushi is een Japans woord wat vaak vertaald wordt als “balansverstoring”. In de context van aikido is dit zeker een correcte vertaling, maar een Japanner die op een ladder staat te wankelen zal je niet begrijpen. Dit komt omdat kuzushi eigenlijk een heel andere betekenis heeft, het gebruik binnen aikido is redelijk uniek.

Aikido Almere Hai Ja of Nee — Balansverstoring

Kuzushi betekent zoiets als “uit elkaar vallen”, “afbreken” of zelfs “slopen”, wat een beetje ruig klink in onze tere aikido-oren. Het woord wordt veelal gebruikt in de bouw, om de sloop van een constructie te omschrijven. Ook het uit elkaar vallen van een formatie, zoals bijvoorbeeld in het leger, kan kuzushi zijn. Hoewel het slopen van een gebouw behoorlijk ruw kan klinken is dat vaak niet het geval.

Kunst van het slopen

Vaak staat een gebouw niet los, er staan gebouwen omheen. De kunst van het slopen is niet een gebouw te laten instorten, maar dit op zo’n manier te doen dat andere gebouwen niet beschadigen. Een gecontroleerde ontmanteling dus. En dan klinkt het ineens een stuk meer als aikido. Niet met je spierballen iemand omver trekken, maar iemand gecontroleerd naar de grond krijgen zonder die ander daarbij te beschadigen.

Goede kuzushi betekent goede controle over je partner. Deze krijg je door een goede balansverstoring te realiseren. Bij de ander uiteraard, niet bij jezelf! Iemand die “uit balans staat” is over het algemeen druk bezig zijn balans te herstellen, niet met jou aanvallen. Dit maakt kuzushi tot een van de belangrijke peilers van het aikido, en het is dan ook een van de dingen die beoordeeld wordt op het examen.

Stappen

12 april 201811 november 2024Maruten

Er zijn verschillende manieren om te stappen, en elke manier heeft zijn voor en zijn nadelen. De Japanners hebben alle mogelijke manieren van stappen een naam gegeven. Daarbij kun je een onderscheid maken tussen taisabaki, de lichaamversplaatsing, en ashisabaki, de voetverplaatsing.

Hieronder vind je verschillende stappen, de letterlijke vertaling en een korte beschrijving hoe ze uit te voeren. Een deel van de stappen is onderdeel van het examenprogramma en er wordt van je verwacht dat je deze kent, een ander deel is slechts ter informatie.

Taisabaki – 体捌 – lichaamsverplaatsing (exameneis):

Irimi – 入体 – binnentredend lichaam
Stap naar voren met het achterste been, tenzij anders aangegeven.

Tenkan – 転換 – keren
Draai van 180 graden op de voorste voet, het achterste been stapt naar de eigen rug toe.

Irimi Tenkan – 体捌転換 – binnentredend lichaam wat omkeert.
Stap naar voren, gevolgd door draai van 180 graden, je eindigt precies tegenover je beginpunt.

Tenkai – 転回 – omkeren
Draai van 180 graden op bal van de voeten, zonder te stappen.

Kaiten – 回転　- omwenteling
Stap naar voren met achterste been, gevolgd door draai op de bal van de voeten.

Sokumen/Isoku – 側面 – zijkant
Voorste voet beweegt opzij, waarna het achterstebeen de oorspronkelijke plaats van het voorste been in neemt en het lichaam een kwartslag draait.

Tenshin – 転身 – omzetten
Als sokumen, maar het lichaam draait slechts 45 graden.

Ashisabaki – 足捌 – voetverplaatsing (informatief):

Suri ashi – 摺足 – schuifstap
De voeten schuiven over de vloer, worden nooit helemaal opgetild. Standaard manier van stappen binnen aikido, te combineren met andere stappen.

Ayumi ashi – 歩足　- wandelpas/wandelen
Een normale wandelstap, het achterste been wordt voor het voorste been geplaatst.

Okuri ashi – 送足　- verzonden been
Het voorste been gaat als eerste naar voren, waarna het achterstebeen bij gehaald wordt, meestal tot een natuurlijke stand.

Tsugi ashi – 継足 – samengebrachte benen
Het achterste been gaat als eerste naar voren, maar blijft achter het voorste been. Dan gaat het voorste been naar voren, meestal tot een natuurlijke stand.

Chidori ashi – 千鳥足 – kieviets stap
Het achterste been schuift voor het voorste been langs, waardoor de benen kruisen.

Tesabaki – 手捌 – handverplaatsing (informatief):

In hetzelfde rijtje wordt ook vaak “tesabaki” genoemd, de handverplaatsing. Deze hebben (gelukkig) geen aparte namen want dit is een eindeloze lijst aan mogelijke bewegingen.

Hanami – Bloemen kijken

11 april 201823 maart 2024Maruten

Een typisch Japanse tijdsbesteding in de lente is hanami – letterlijk “bloem kijken”. Wie ooit heeft opgelet tijdens de lente begrijpt misschien waarom, sommige bloesems zijn gewoon prachtig. Toch steekt er meer achter.

Van oudsher hebben Japanners een diepgaand besef en waardering voor het passeren van de tijd, en de verandering in de seizoenen die deze teweeg brengt. Waar wij Nederlanders vaak van heinde en verre ingrediënten importeren om het hele jaar door te kunnen genieten van exotisch eten, is het in Japan veel normaler om seizoensgebonden groentes te kopen en bereiden. Een cynist zal zeggen dat het komt omdat het Japanse eten wél het hele jaar door lekker smaakt, maar dit bewustzijn zie je ook terug in andere gebruiken. Het Japanse schooljaar begint bijvoorbeeld gelijktijdig met de natuur: in de lente.

Seizoensvieringen

hanami pruimenbloesems — Pruimenbloesems

In Japan kent elk jaargetijde zijn eigen evenementen, en voor de lente is dit hanami. De fruitbomen staan in bloei en de pracht aan de pruimenbomen wordt slechts overschaduwd door die van de kersenbloesems. Te meer omdat deze schoonheid van slechts tijdelijke aard is (vaak nog geen twee weken!), wordt er in Japan veel waarde gehecht aan het ervaren van dit fenomeen. Dit wordt dan ook op grote schaal gedaan, vaak onder het genot van wat te eten. De meest typische snack is onigiri – rijstballen. Van oudsher is onigiri een van het meest gebruikte eten voor op reis. Ook in vele lunchpakketjes zitten ze verstopt.

Tegenwoordig zijn de onigiri op elke straathoek te koop bij een convencience store (een kleine winkel tussen een kiosk en supermarkt in), maar ook elke huisvrouw heeft een eigen recept. Zalm, tonijnvlokken of ingemaakte pruim, er zijn allerlei varianten, en subtiele verschillen in recept. Met de onigiri op zak wordt er een soort picknick georganiseerd tussen of onder de bloesems. Twee weken lang zijn er groepjes oma’s, huisvrouwen, gezinnen, klasgenoten en collega’s te vinden op de beste plekjes. Hoewel er veel kernsenbloesems geplant staan, kent elke regio zijn eigen hoogtepunten.

Kersenbloesems in Almere

Door het soms grillige voorjaarsweer is het altijd lastig te voorspellen wanneer de bomen in bloei zullen staan, en menig toerist heeft zich erop verkeken bij het maken van zijn/haar reisschema. Gelukkig kunnen we ook in Almere genieten van deze prachtige bloesems, bijvoorbeeld in de Eikenstraat in Parkwijk en vooral de Terracottastraat in de Regenboogbuurt. Heb je tips voor mooie hanami plekjes? Laat het ons weten.

Alternatief bij slecht weer

Ben je meer een binnenmens? Of valt het voorjaarsweer erg tegen? De Japanse animatiefilm byosoku 5 senchimetoru (5 centimeters per second) geeft een iet wat trage, maar prachtig en levensecht geanimeerde blik op het dagelijks Japanse leven tegen een achtergrond van kersenbloesems, die volgens de overleving met 5 centimeter per seconde naar beneden dwarrelen.

Screenshot van de film byosoku 5 senchimetoru

Kihon en ki no nagare

6 april 201720 maart 2020Maruten

Bij het beschrijven van aikido technieken wordt er vaak gerefereerd aan kihon en ki no nagare. Het feit dat in beide termen “ki” voor komt, impliceert dat deze twee woorden iets met elkaar te maken hebben, maar niets is minder waar.

Kihon

Taisabaki Aikido Almere — De basis: taisabaki

Kihon (基本) is een algemeen Japans begrip wat letterlijk “basis wortel” betekent. De basis dus, die aan de wortel ligt van je ontwikkeling. Hoewel een algemene term, wordt het vooral veel gebruikt voor allerhande krijgskunsten. Toch kan de betekenis voor deze krijgskunsten sterk verschillen. Wat over het algemeen tot kihon wordt gerekend zijn de basisstapjes, houdingen, valtechnieken; de bouwstenen waar de rest van de training mee gevormd wordt. Als men naar technieken kijkt wordt het een stuk lastiger, bij judo zijn heupworpen bijvoorbeeld een van de eerste dingen die je leert, sommigen zullen het een onderdeel van de judo-basis noemen, terwijl bij aikido dit een (ver) gevorderde techniek is.
Ook binnen aikido is het lastig om specifieke technieken als “kihon” aan te wijzen. Wat vanaf de ene aanval een heel logische en simpele techniek is, is vanaf een andere aanval heel lastig. Verschillende stijlen zullen ook verschillende technieken als basis nemen. Bij Aikidojo Poort zijn er zes technieken die je als eerste zult leren, die technieken zou je “kihon” kunnen noemen. Deze technieken zijn:

Ikkyo
Nikyo
Irimi-nage
Tenchi-nage
Shiho-nage
Kote-gaeshi

Ki no nagare

Ki no nagare (気の流れ) is een Japans begrip wat letterlijk zoiets als “het stromen van energie” betekent. Vrij vertaald zou je kunnen spreken van “dynamisch trainen”. Het wordt vaak gebruikt in contrast met kihon – de basis, maar deze begrippen staan eigenlijk los van elkaar. De ki in kihon doelt op de basis, de ki in ki no nagare op energie.
De eerste technieken die je bij aikido leert zul je in het begin redelijk statisch oefenen. Je wordt vast gepakt en loopt stap voor stap door de techniek heen. Zodra dit beter gaat kun je langzaam dynamischer gaan oefenen, bijvoorbeeld trainen zonder te stoppen, of niet meer wachten tot je vastgepakt wordt maar al beginnen met bewegen. In die zin is ki no nagare iets wat je oefent als je de basis kent, maar dit kun je nogsteeds met kihon-waza (basis technieken) doen. Je kunt dus ook niet spreken van “ki no nagare technieken”, het is een manier van trainen.

Deze twee begrippen zijn dus niet tegengesteld. In de basis hebben ze niets met elkaar te maken, maar binnen het aikido liggen ze in elkaars verlengde.

Omote en ura – voor en achter?

27 maart 201722 september 2023Maruten

De meeste technieken binnen aikido hebben een omote en een ura kant. Maar wat betekent dat eigenlijk? Veel leraren zullen het vertalen als “voor en achter” of “direct en indirect”, maar zoals zoveel andere Japanse woorden zijn het woorden die zich lastig laten vertalen.

Omote, 表, betekent letterlijk “zichtbaar” of “voorkant”. Het wordt gebruikt voor de zichtbare kant van een papiertje wat op tafel ligt, de voorzijde van een gebouw en de kopzijde van een munt. Ura, 裏, is hier precies het tegenovergestelde van. De benedenzijde van dat papiertje op tafel, de achterzijde van een gebouw of “munt” wanneer je een muntstuk omhoog gooit.

Voor en achter

Aikido Almere Omote — Een omote techniek: ikkyo

De vertaling “voor en achter” lijkt daarmee helder. Om te onthouden welke kant je op moet bij een techniek wordt vaak als ezelsbruggetje gezegd: “Omote is de Open kant” en “uRa heeft de r van Rug”. Helaas gaat dit niet op voor alle technieken. Veel technieken zoals irimi-nage en tenchi-nage vinden bijna per definitie achter uke plaats. Het is dan apart om een van de twee varianten als “voorzijde” te bestempelen. Op dat moment wordt de omote variant vaak als “directer” uitgelegd. Dit is echter geen officiële vertaling van omote. De reden dat er toch van omote en ura gesproken wordt is waarschijnlijk meer traditioneel.

Het gebruik van omote en ura is ouder dan de meeste krijgskunsten. Vroeger waren krijgskunsten voorbehouden aan de krijgersklasse (de samurai). Er waren verschillende scholen met eigen stijlen. Elke school probeerde de eigen technieken geheim te houden om zo krijgers met een andere stijl te kunnen verrassen en verslaan. Deze stijl-scholen werkten als een soort besloten familie, en het was niet ongebruikelijk om een bloedeed af te leggen, waarmee je je trouw aan een school beloofde.

Zelfverdediging Almere Aikido — Een ura techniek: ikkyo

Elke school deelde haar technieken op in omote en ura. Omote waren de technieken die men toonde aan nieuwkomers, degene die nog geen bloedeed hadden afgelegd, en nog geen sterke band hadden met de school. Pas wanneer iemand het vertrouwen gewonnen had kreeg hij (het waren altijd mannen) een deel van de ura technieken te zien. Hoe loyaler de leerling, hoe meer hij te zien kreeg. Ook hier zie je dus de betekenis “zichtbaar” en “verborgen” terug, alleen is het nu meer metaforisch en niet direct gerelateerd aan de positie ten opzichte van uke. Deze metaforische invulling van de termen zie je ook terug in het dagelijks leven, waar omote hetgeen is wat je aan de buitenwereld toont, en ura hetgeen wat binnenshuis blijft.

Open krijgskunst

Aikido is geen “gesloten” krijgskunst zoals bijvoorbeeld Katori Shinto Ryu dat wel is. Er is daarom geen sprake van een bloedeed, en geen sprake van verborgen technieken. Aan het einde van de tweede wereldoorlog is besloten om aikido met zoveel mogelijk mensen over de hele wereld te delen. Dit betekende meteen het einde van de techniek zoals deze uitgevoerd moet worden, en liet ruimte over voor verschillende interpretaties door verschillende leraren en beoefenaars, met alle voor- en nadelen van dien.

Omote betekent “voor” en “zichtbaar”, en kan daarnaast bij aikido duiden op een directere techniek. Ura betekent “achter” of “verscholen” en kan daarnaast bij aikido duiden op een indirecte techniek.

Aisatsu

16 maart 201720 maart 2020Maruten

Aisatsu is het Japanse woord voor (be)groeten, iets wat Japanners nog veelvuldig doen. Net zoals wij in Nederland decennia geleden mensen op straat begroetten doen de Japanners dit nog steeds regelmatig. Het is een onderdeel van de Japanse beleefdheid. Vaak gaat het om bekenden die je vaker ziet, zonder daar een specifieke band mee te hebben. Bijvoorbeeld de bakker op de hoek, of de viskraam onderweg naar je werk, waar je 3 jaar geleden voor het laatst iets gehaald hebt.

Over het algemeen bestaat de groet uit een beleefde kreet, zoals ohayo gozaimasu (goede morgen) of o negai shimasu (ik doe een verzoek). Dit kan eventueel gepaard gaan met een buiging. Kinderen wordt groeten al jong geleerd en vertellen soms ook aan hun ouders dat ze die dag een bepaalde persoon “begroet” hebben.

Verschillende groeten

Bij aikido gebruiken we een beperkt aantal groeten op de mat, voornamelijk aan het begin en einde van de les. Hier vind je de drie meest voorkomende groeten, met uitleg en vertaling:

o negai shimasu betekent letterlijk “ik doe een verzoek”, maar zouden wij eerder vertalen als “alsjeblieft”. Het is een uitdrukking die veelvuldig gebruikt wordt, zowel losstaand als in combinatie met andere woorden. Bijvoorbeeld wanneer iemand vraagt of je thee wil en je antwoord bevestigend, of wanneer je vraagt of iemand iets voor je kan doen. Binnen aikido wordt het voornamelijk gebruikt aan het begin van de training. Leraar en leerlingen nodigen elkaar dan uit om samen constructief te trainen, en van elkaar te leren.

arigato gozaimashita betekent letterlijk “heel erg hartelijk bedankt” oftewel “dank u wel”. Ook deze uitdrukking is zeer gangbaar in het Japanse leven, vaak losstaand, maar eventueel in combinatie met andere woorden. Bijvoorbeeld wanneer iemand je iets geeft, of voor je gedaan heeft, of wanneer je gevraagd wordt of je thee wilt, en antwoord “nee, dank je”. Binnen aikido wordt het voornamelijk gebruikt aan het einde van de training. Leraar en leerlingen bedanken elkaar voor de training en de wederzijdse inzet.

yoroshiku o negai shimasu is de bekendste en meest voorkomende samenstelling met o negai shimasu. Het is tevens een van de lastigst te vertalen Japanse termen. Letterlijk betekent het zoiets als “ik doe een verzoek voor een goed verloop”. Als dat nog niet vaag genoeg is moet je je realiseren dat dit te pas en te onpas te gebruiken is. Sterker nog, het is bijna nooit fout om het te zeggen.

Een goed verloop

Het goede verloop doelt meestal op een goed verloop van de samenwerking of relatie tussen twee personen. Het is dan ook vaak een van de eerste dingen die gezegd wordt bij een kennismaking, een soort “aangenaam kennis te maken” dus. Het gebruik is echter veel breder. Als er plannen worden gemaakt om ergens af te spreken en iemand moet extra vroeg opstaan om de trein te halen, is “dank je wel” soms iets te zwaar beladen, “succes” iets te broederlijk, en yoroshiku o negai shimasu de juiste respons. In dit geval wordt overigens het verloop van het plan, niet de relatie, bedoelt.

Een ander typisch moment om het te gebruiken is wanneer je een verzoek doet voor een ander. Bijvoorbeeld wanneer een leerling of kind op reis is en een kennis van jou onderdak biedt (een zeldzaamheid). Met yoroshiku o negai shimasu laat je zien dat je dankbaar bent voor het aanbod, en je tegelijkertijd hoopt dat de persoon die onder jouw verantwoording valt zich netjes gedraagt.

Het is een uitdrukking die niet specifiek bij aikido gebruikt wordt. Toch zul je het in de loop der jaren in contact met buitenlandse leraren wel voorbij horen komen. Weet je niet wat je moet antwoorden? Yoroshiku o negai shimasu is altijd een optie.

Hai – ja of nee?

6 maart 201720 maart 2020Maruten

Het Japanse woord voor “ja” is hai. Dus als iemand hai zegt dan is hij het met je eens, toch? Helaas is dit in het Japans niet zo simpel. Voor westerse aikidoka onderling is het niet zo’n probleem, wij begrijpen elkaar. Echter, zodra je ook te maken krijgt met Japanners is het handig de Japanse cultuur iets beter te begrijpen. Japanners zijn erg trots, en tegelijkertijd erg attent als het aankomt op de trots van een ander. Dit speelt zelfs door in hun taalgebruik.

De Japanners proberen te allen tijde (publiekelijke) teleurstelling en gezichtsverlies te voorkomen. Zo is het bijvoorbeeld ontzettend onbeleefd om als leerling een leraar te corrigeren. Via een omweg probeert men dan de boodschap tactisch over te brengen. Een andere situatie die Japanners proberen te voorkomen, is dat ze ergens “nee” op moeten antwoorden. Een “nee” betekent namelijk dat zij iemand teleurstellen.

Nee?

Het Japanse woord voor “nee” is iie (spreek uit: ie-je), maar zoals gezegd wordt dit betrekkelijk weinig gebruikt. In plaats van “nee” te zeggen kunnen Japanners ook gewoon niet verder reageren dan bijvoorbeeld hai (of un, wat “ok” betekent) Maar dat betekent dan toch “ja”?! Ook, maar het betekent tevens “ik heb je gehoord”, zoals wij in Nederland “uhu” gebruiken. Het is dan een beetje als “ja, maar”, zonder dat je uitweidt over wat die maar precies is. Dat zou immers weer tot gezichtsverlies van de ander kunnen leiden, die kennelijk ergens niet over nagedacht heeft.

Voor ons directe Nederlanders klinkt dit allemaal nodeloos ingewikkeld, maar door onze nieuwsgierigheid en directheid worden wij meer dan eens als bot ervaren door buitenlanders. Dit betekent niet dat onze effectieve manier van communicatie altijd fout is, het heeft immers veel voordelen. Binnen de context van aikido betekent dit alleen dat mensen zich er bewust van moeten zijn dat “ja” soms “nee” is en dat je soms even geen vragen moet stellen. Achter de schermen is hier vaak genoeg ruimte en begrip voor.

Het schipperen tussen twee culturen is lastig. Wanneer je je aanpast, en wanneer niet, is een keuze die je vooral zelf moet maken. Echter, begrip van elkaars cultuur en wederzijds begrip helpen vaak al een hele hoop.